Αθήνα : νέo μοντέλο διακυβέρνησης ;     

Ο πρώτος γύρος των δημοτικών εκλογών πλησιάζει. Όπως κάθε  πόλη που ζει την οικονομική κρίση και προσπαθεί να βρεί τρόπους να γίνει ανθεκτική (resilient), η Αθήνα πρέπει να μπει σε ένα νέο κύκλο ζωής. Η πόλη είναι εξ ορισμού ένα ανανεώσιμος πόρος, είναι κυριολεκτικά ανακυκλώσιμη, με τεράστια ενσωματωμένη ενέργεια (embodied energy) που μπορούμε να αξιοποιήσουμε δημιουργικά. Για να γίνει όμως αυτό και δεδομένων των πολύ περιορισμένων δημόσιων πόρων, πρέπει να επιλεγούν καινοτόμοι χρηματοδοτικοί   μηχανισμοί και τρόποι διακυβέρνησης. Μηχανισμοί που να αξιοποιούν, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, τη δημοτική και δημόσια περιουσία μέσα από τη σύμπραξη του δήμου με τον ιδιωτικό τομέα. Για να γίνουν όμως αποδεκτές τέτοιες συμπράξεις, απαιτείται η συμμετοχή  ευρύτερων κοινωνικών ομάδων στη διακυβέρνηση. 

Πολλά είναι τα παραδείγματα ήδη από τη δεκαετία του ’90 στην Ευρώπη : Ο Δήμος του Βερολίνου της δεκαετίας του ’90  κατάφερε να καλύψει τα ελλείμματά του από την ενεργειακή αναβάθμιση των δημοτικών και μόνο κτιρίων του μέσω της σύμπραξης με τον ιδιωτικό τομέα, εφαρμόζοντας συμβάσεις εγγυημένης ενεργειακής απόδοσης με μεγάλες κοινοπραξίες ως Εταρείες Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών. Ένα πιο πρόσφατο παράδειγμα τέτοιας αξιοποίησης λιγότερο φιλελεύθερης νοοτροπίας είναι αυτό της Περιφέρειας Ile-de-France με 700 000 κατοίκους σε ενεργειακή ένδεια, που για να επιταχύνει το γιγαντιαίο εργοτάξιο ενεργειακής αναβάθμισης 1000000 κατοικιών μέχρι το 2050  έθεσε σε εφαρμογή, ήδη από το 2013, ένα μηχανισμό χρηματοδότησης από τρίτους. Μια Εταιρία Μικτής Οικονομίας όπου συμμετέχουν η Περιφέρεια, 13 Δήμοι, κρατικές και αυτοδιοικητικές τράπεζες. Η Εταιρεία, με διπλή αποστολή την ενεργειακή αναβάθμιση και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έθεσε ως στόχο  την ενεργειακή αναβάθμιση 1000 κατοικιών κατ’έτος, δίνοντας. προτεραιότητα στα κτίρια κοινωνικής κατοικίας. Χρηματοδότης αλλά και ενδιάμεσος φορέας για την αναζήτηση χρηματοδοτήσεων, η Εταιρεία  προχρηματοδοτεί και κατόπιν απολαμβάνει ένα μέρος της εξοικονόμησης ενέργειας, προκειμένου να μειωθούν οι λογαριασμοί των χρηστών κατά  60% περίπου. Πέρα όμως από την ενεργειακή εξοικονόμηση η διαδικασία αυτή αποτελεί για  την Περιφέρεια μια ουσιαστική αναπτυξιακή παρέμβαση : Μεταφράζεται σε κύκλο εργασιών ύψους 30 δις ευρώ αλλά και διατήρηση και δημιουργία 260000 θέσεων εργασίας !    

Η Αθήνα -με βάση σχετική έρευνα- παρουσίασε τα τελευταία χρόνια σοβαρότατη µείωση του επιπέδου θέρμανσης των κατοικιών της τάξεως του 40%, με έμφαση βεβαίως στις χαμηλές εισοδηματικές τάξεις και μεγάλος πληθυσμός βρίσκεται σε ενεργειακή ένδεια ακόμη και σε πλήρη αδυναμία ν’ανταποκριθεί στην καταβολή κοινοχρήστων. Το κρατικής ευθύνης επίδομα θέρμανσης αποδεικνύεται μονομερές και αναποτελεσματικό.  Η τοπική αυτοδιοίκηση, προσεγγίζοντας καλύτερα την καθημερινή ζωή στη γειτονιά, προσεγγίζοντας καλύτερα τις τοπικές επιχειρήσεις, μπορεί να δώσει αποτελεσματικότερες λύσεις.

Προκειμένου λοιπόν  να αντιστρέψει το πρόβλημα της ενεργειακής ένδειας σε ευκαιρία ανάπτυξης και να παράγει πλούτο από το υπάρχον δυναμικό της, Η πόλη οφείλει ν'αξιοποιήσει και όχι να εκποιήσει ή να εκχωρήσει, ερήμην μάλιστα των πολιτών της τα ακίνητά της....είτε δημόσια είτε δημοτικά είτε ιδιωτικά...για κάθε περίπτωση υπάρχουν οι κατάλληλες λύσεις, μπορούν να συζητηθούν και να επιλεγούν οι κατάλληλες προσαρμογές. Εφόσον μάλιστα έχεο αποδειχθεί οτι η βελτιστοποίηση στην εξοικονόμησης ενέργειας γίνεται αποτελεσματικότερα σε κοινοτικό επίπεδο και όχι σε μεμονωμένα κτίρια ( βλ.πρωτοβουλία CONCERTO), οι λύσεις μπορούν να διασταυρωθούν με σημαντικές επιχειρησιακές εφαρμογές της αειφόρου ανάπτυξης στην πόλη, όπως αυτές των "οικογειτονιών".

Για να γίνει αυτό πρέπει, ωστόσο, να  κατανοήσουμε ότι η Αθήνα χρειάζεται να μπει σε ένα νέο κύκλο ζωής, σ’ένα νέο κύκλο πολιτικής άρθρωσης, μ’ένα νέο στρατηγικό σχεδιασμό στον οποίο να συμμετέχουν κοινωνικές ομάδες, δημιουργικοί πολίτες, τοπικές επιχειρήσεις.

Από αυτή τη διαδικασία που απαιτεί φυσικά όραμα, θα παραχθεί, πέραν όλων των άλλων, χρήσιμη γνώση για την κοινωνία…..Για να μας καταστήσει καλύτερους..ενεργούς και αλληλέγγυους πολίτες.  Γιατί η μαθησιακή διαδικασία που προκύπτει από την πραγματοποίηση τέτοιων προγραμμάτων είναι το Α και το Ω του στρατηγικού σχεδιασμού στην πόλη. Όπως λέει και η Patsy Healy  τα σχέδια εύκολα ξεχνιούνται ή χρησιμοποιούνται μόνο ως αναφορές σε μερικά ζητήματα. Αυτό που πραγματικά συγκρατούν οι άνθρωποι είναι αυτό που έμαθαν- νέες αντιλήψεις, ιδέες, γεγονότα, εικόνες- καθώς συμμετείχαν στην διαδικασία πολιτικής άρθρωσης.  

*Η Στέλλα Κυβέλου-Χιωτίνη είναι επίκουρη καθηγήτρια  στο Τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής ανάπτυξης του Παντείου Πανεπιστημίου και υποψήφια δημοτική σύμβουλος με το συνδυασμό «Αθηναικά Πολιτιστικά Δίκτυα»